e-mail: [email protected]

ISTORIJA USTAVNOG SUDSTVA U CRNOJ GORI

Crna Gora je deset vjekova stara država, izrasla iz antičke Prevalitane (Prevalis), srednjovjekovne Duklje i Zete, novovjekovne Crne Gore. Ime Crna Gora – prvi put se pominje u drugoj polovini XIII vijeka.

Privrženost pravu i vladavini prava jedna je od temeljnih osnova istorijskog bića crnogorskog naroda, o čemu svjedoče brojni pravni dokumenti iz najstarije i novije prošlosti. Crna Gora ima dugačku ustavnu tradiciju, čiji su zametak običajno-pravne norme kao izvor prava, odnosno ustav u materijalnom smislu. Prvi pisani izvori ustavnog prava pojavljuju se krajem XVIII i početkom XIX vijeka, a ogledaju se u pravnim aktima-zakonicima, kakvi su “Stega”, iz 1796. godine, Zakonik obšći crnogorski i brdski iz 1798. godine i Opšti zemaljski zakonik iz 1855. godine. Donošenjem “Stege” pravno je regulisan bitan dio osnovnih društvenih odnosa koji se u savremenom društvu regulišu ustavom. Norme koje su sadržane u pomenutim aktima su prevashodno imale krivičnopravni karakter, ali je bilo i onih koje su uređivale organizaciju vlasti.

Privrženost pravu i vladavini prava jedna je od temeljnih osnova istorijskog bića crnogorskog naroda, o čemu svjedoče brojni pravni dokumenti iz najstarije i novije prošlosti. Crna Gora ima dugačku ustavnu tradiciju, čiji su zametak običajno-pravne norme kao izvor prava, odnosno ustav u materijalnom smislu. Prvi pisani izvori ustavnog prava pojavljuju se krajem XVIII i početkom XIX vijeka, a ogledaju se u pravnim aktima-zakonicima, kakvi su “Stega”, iz 1796. godine, Zakonik obšći crnogorski i brdski iz 1798. godine i Opšti zemaljski zakonik iz 1855. godine. Donošenjem “Stege” pravno je regulisan bitan dio osnovnih društvenih odnosa koji se u savremenom društvu regulišu ustavom. Norme koje su sadržane u pomenutim aktima su prevashodno imale krivičnopravni karakter, ali je bilo i onih koje su uređivale organizaciju vlasti.

U razdoblju od 1946. godine, do 19. oktobra 2007. godine, Crna Gora je donijela pet ustava, i to: 1946, 1953, 1963, 1974 i 1992. godine. Svaki od ovih ustava je Ustav Crne Gore kao članice federacije, a ne kao nezavisne države. Prva četiri su donijeta u periodu socijalizma i samoupravljanja, jedinstvenog sistema vlasti, a posljednji iz 1992. godine, u doba kada se ustanovljava parlamentarni sistem organizacije vlasti, sudska nezavisnost, propisuje obimna lista ljudskih prava i sloboda i uvodi tržišni sistem privređivanja.

Suštinski gledano u Crnoj Gori postoje dva istorijska razdoblja ustavnog sudstva. Ustavno sudstvo je ustanovljeno 1963. godine, a Ustavni sud Crne Gore je počeo sa radom 1964. godine kao sud republike članice, u sastavu SFRJ kao prve tadašnje socijalističke države koja je ustanovila ustavno sudstvo.

Danas smo u drugom razdoblju crnogorskog ustavnog sudstva, koje je otpočelo 2006. godine. Na osnovu rezultata referenduma o nezavisnosti Crne Gore, Skupština Crne Gore je 3. juna 2006. godine donijela Odluku o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore. U Deklaraciji o nezavisnosti su iskazani ključni principi njenog državnog uređenja i njena opredijeljenost za evropske integracije. Skupština Crne Gore je 10. jula 2006. godine donijela Zakon o ustavotvornoj skupšini Republike Crne Gore,  kojim je Crna Gora uređena kao nezavisna država, čime je utvrđen bitan dio polazišta za izradu ustavnog teksta. Ustav Crne Gore od 2007. godine, proglašen je i donesen u istorijskom vremenu koje karakteriše obnova nezavisnosti države Crne Gore nakon 88 godina  i usmjerenost ka članstvu u Savjetu Evrope i Evropskoj uniji.

Kao i većina drugih evropskih država Crna Gora je prihvatila evropsko-kontinentalni model ustavnog sudovanja, utemeljen na Kelzenovom učenju. Ustavni sud je ustanovljen kao najviše ustavno tijelo sui generis u čiju nadležnost spada zaštita supremacije Ustava, odnosno ustavno-pravnog poretka i ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom i potvrđenim i objavljenim međunarodnim ugovorima.